Տպավորություններ Մշո բարբառից

Այս ամիս պատվելի Թամարի հետ միասին սկսեցինք ուսումնասիրել Մշո բարբառը ազգագրական փառատոնի շրջանակներում։ Արտաքինից դժվար թվացող, բայց իրականում շատ պարզ և հետաքրքիր մի բարբառ, որով հեքիաթներն տարբեր գրվածքներն առանձնահատուկ համ ու հոտ են ստանում։Այս ամսվա ընթացքում կատարեցինք բազմաթիվ փոխադրումներ Մշո բարբառից գրական հայերեն։Կազմեցինք բառարան։ ընթերցեցինք և տեսանյութ պատրաստեցինք պատմվածքում։Մշո բարբառով են խոսել Հայաստանի Վանա լճի հյուսիսային (մինչև Ալաշկերտ), արևմտյան (մինչև Բուլանըխ) և հարավային (մինչև Բաղեշ ներառյալ) մասերում։ Այժմ խոսվում է Հայաստանի Արագածոտնի (Թալինի, Ապարանի շրջաններ), Գեղարքունիքի (Գավառի, Վարդենիսի շրջաններ), Շիրակի (Արթիկի շրջան), Արմավիրի (Էջմիածնի շրջան) մարզերում, ինչպես նաև Վրաստանի մի շարք շրջաններում։Բացահայտեցի, որ Մշո բարբառը պատկանում է բարբառային«կը» ճյուղին։Մշո բարբառի առաջին հետազոտողը եղել է Ք. Պատկանյանը 1875 թվականին։Ք. Պատկանյանի հետազոտություններում կարեւորվում է, որ Մշո բարբառում պարսկական և արաբական փոխառությունների ճնշող մասը միջնորդավորված փոխառություններ են թուրքերենից ու քրդերենից։Մշո բարբառի ուսումնասիրման դասերը անցան ծիծաղով լի դա էլ հենց Մշո բարբառի առանձնահատկությունն է։

Բառարան

  1. Դադ-արդարություն
  2. Դադե-տատ, տատիկ, մեծ մայրիկ
  3. Զան-ենթադրություն, կարծիք
  4. Էլման-նորից, կրկին, դարձյալ, վերստին
  5. Թաժա- նոր, թարմ
  6. Թունդիր- թոնիր
  7. Լա՜ո- որդի,
  8. Խախանդ- հանդարտ
  9. Խզմաթ-ծառայություն
  10. Կածկածժ կասկած
  11. Կողել-թխել
  12. Կուլոն-հողի կամ խոտի կույտ
  13. Հլավ- հագուստ, շոր
  14. Համ- թե
  15. Ճիժ- երեխա, մանկիկ
  16. Մառթալ- վահան
  17. Մհոր- կնիք
  18. Յոդա- այստեղ
  19. Նամզ-զարկերակ
  20. Նանե-մայր, նանի
  21. Շահող- պահող, պահպանող
  22. Ոն- ով
  23. Ուր- իր, յուր
  24. Չանա- ծնոտ, ընչացք
  25. Չարա- ճար, միջոց, հնար
  26. Պալտվել- պահվել, թաքնվել
  27. Ջուլ- անկողին
  28. Ռազի- գոհ
  29. Սաղ-սելիմ- ողջ-առողջ
  30. Սունչ- շունչ
  31. Վախտ-ժաամանակ
  32. Վկեք-վկաներ
  33. Վի-վեր
  34. Տադո-տատիկ
  35. Տախտ- տան հողե հատակ
  36. Տիլ-ցեխ,տիղմ
  37. Ցլալ-սահել
  38. Փաթ-շրջան, պտույտ